2020 was een rampjaar. De coronacrisis heeft er in diverse sectoren van onze samenleving zwaar ingehakt. Mensen hebben het moeilijk. Geen knuffels, geen afscheid, geen etentjes, geen bijeenkomsten, geen optredens. Weinig kan nog.
Ook de cultuursector is zwaar getroffen. De sector moet het hebben van een live publiek en kwam bijna volledig tot stilstand. Kunstenaars en artiesten zijn afgesneden van hun publiek. Maar dat weerhield hen er niet van om te blijven denken, verzinnen en maken. Werken met hun geest. Vechten tegen de realiteit. En zo misschien een impact hebben op de realiteit.
De documentaire ‘Kutjaar’ volgt zes verschillende kunstenaars in hun drang om te creëren. In twee afleveringen lopen we enkele maanden mee op het artistieke pad van rapper Zwangere Guy, actrice Maaike Neuville, schrijfster Lize Spit, stand up comedian Serine Ayari, theaterdirecteur Haider al Timimi en artistiek directeur van Opera Ballet Vlaanderen Jan Vandenhouwe. Ze tonen ons wat ze missen, hoe ze weer hoop krijgen en die hoop jammer genoeg snel de kop wordt ingedrukt. Hoe ze daar weer nieuwe ideeën door krijgen. Nieuwe hoop, of troost.
Een rapper giet alle miserie in een lied, een schrijver biedt een vluchtoord aan in een boek, een comédienne laat je ermee lachen, een operadirecteur biedt troost, een actrice speelt in openlucht, een theatermaker trekt de maatschappij binnen. Dit zijn de mensen die onze verloren zielen voeden, die ons laten dromen. Dit is wat kunst doet. Ze maakt wat onzichtbaar is, zichtbaar.
‘Kutjaar’ is een raamvertelling met één vertelstem, Josse De Pauw, die een rode draad spint doorheen de zes andere verhalen. Hij leest tussendoor teksten over deze bizarre tijd. Hij meandert door de twee afleveringen met bedenkingen en verzuchtingen over niet meer mogen aanraken, over spelen, de noodzaak ervan en hoe we dat al eeuwen doen:
“Het is moeilijk, dat uit elkaars buurt blijven. Het staat ook haaks op het verlangen van waaruit een mens gaat spelen, de afstandelijkheid staat het spelen brutaal in de weg. Het is slopend, nadenken over voorstellingen waarvan je niet weet wanneer ze zullen kunnen gespeeld worden, en in welke omstandigheden. Het kost verschrikkelijk veel moeite, teksten studeren waarvan je niet weet of je ze zal mogen uitspreken. Theater voelde voorheen nooit slopend, kostte zelden teveel moeite. Het zal me benieuwen hoeveel moeite je kan doen vooraleer je het spel verliest. Hoeveel moeite theater kan verdragen, bedoel ik, hoelang je het ‘spelen’ kan blijven noemen.”
Josse De Pauw
‘Kutjaar’, op woensdag 23 en 30 december 2020 om 21.10 uur op Canvas en via VRT NU.
