De Europese Commissie erkent de belangrijkheid van de strijd tegen desinformatie, misleidend of vals nieuws en VRT NWS gaat in Vlaanderen de samenwerking aan met het Vlaams-Nederlandse European Digital Media Observatory (EDMO)-project. Naast de VRT zetten ook Knack, KU Leuven en Textgain zich in tegen valse informatie.
Desinformatie heeft de afgelopen jaren veel schade aangericht, zowel in het buitenland als in de Vlaamse samenleving. De coronacrisis heeft daarbij een belangrijke rol gespeeld en de verspreiding van nepnieuws in een stroomversnelling gebracht. Een evenwichtige, onpartijdige en betrouwbare berichtgeving, gebaseerd op feiten, biedt weerwerk en is essentieel voor een goed functionerende democratie.
De Vlaams-Nederlandse samenwerking past binnen het European Digital Media Observatory (EDMO), een internationaal netwerk van hubs waarbinnen experts op het gebied van valse informatie kennis delen en hun krachten bundelen. Naast de Nederlands-Vlaamse hub gaan in het najaar nog zeven andere EDMO-hubs in Europa van start. Zo maakt het European Digital Media Observatory-project het publiek mediawijzer, zowel in de lage landen, als in heel Europa.
Europese samenwerking
De verschillende partners van het EDMO-project bundelen gelijke kennisgebieden, van onderzoek tot publicatie. VRT, Knack, KU Leuven en Textgain zetten voor Vlaanderen hun schouders onder het project. Aan de Nederlandse kant zijn dat het Nederlands Instituut voor Beeld en Geluid, Universiteit Leiden, Universiteit van Amsterdam, het Algemeen Nederlands Persbureau (ANP) en het onderzoekscollectief Bellingcat.
Daarnaast wordt er intensief samengewerkt met Netwerk Mediawijsheid en Mediawijs, twee netwerkorganisaties die zich in Nederland en Vlaanderen inzetten om mediawijsheid bij kinderen, (kwetsbare) volwassenen en mediaprofessionals te bevorderen.
Nederlands als taal zal alvast goed vertegenwoordigd zijn binnen het Europees EDMO-project. De Europese Commissie kondigde ook aan een tweede hub in de lage landen te subsidiëren, gericht op factchecking in het Nederlands, Frans, Duits, Engels en Luxemburgs.
Onder de naam EDMO BELUX zullen de Vrije Universiteit Brussel (Brussels School of Governance + SMIT), Université Saint-Louis Bruxelles, Mediawijs, RTL, Agence France Presse (AFP), EU DisinfoLab en Athens Technology Center hiervoor instaan. Het Vlaams-Nederlandse-project EDMO en EDMO BELUX zullen nauw samenwerken.
VRT als hoofdpartner
Als hoofdpartner binnen EDMO krijgt de VRT een belangrijk extra instrument om nepnieuws te bestrijden en haar rol als publieke omroep waar te maken. De Vlamingen bewust en weerbaar maken tegen desinformatie en valse nieuwberichten ontkrachten is een topprioriteit voor de omroep.
“De helft van de Vlamingen twijfelt er vaak aan of de informatie die ze krijgen wel echt is. De helft heeft ook ooit al een bericht geloofd dat achteraf vals bleek. Desinformatie is een groeiend probleem en kan onze samenleving ontwrichten. Daar willen we als openbare omroep weerwerk tegen bieden met kwalitatieve factchecks en duiding.”
Griet De Craen, hoofdredacteur VRT NWS
De DDT-cel van VRT NWS
Het EDMO-project ondersteunt de werking van de DDT-cel van VRT NWS, een gespecialiseerde redactie die zich focust op Data, Desinformatie en Technologie. Experten zoals Tim Verheyden, Rien Emmery en Amra Dorjbayar houden zich op de werkvloer 24 op 7 bezig met het onderzoeken en ontkrachten van nepnieuws.
De DDT-cel bestond al voor het ontstaan van corona, maar de research en productie van factchecks kwam door de berichtgeving rond COVID-19 in een stroomversnelling terecht. Zo publiceerde VRT NWS 120 feiten over de coronacrisis in de periode van maart 2020 tot maart 2021. Die werden gepubliceerd op vrtnws.be in een aparte rubriek Desinformatie, maar ook via de andere VRT-merken en via sociale media.
Om de factchecks bij een zo ruim mogelijk publiek te brengen, werden drie nieuwe formats ontwikkeld naast de artikels op vrtnws.be: korte video’s voor Facebook, langere uitleg-video’s voor YouTube en Instagram-pancartes voor het jongerenkanaal nws.nws.nws.
De journalisten van de DDT-cel maken bovendien ook items over desinformatie voor niet-nieuwsprogramma’s van de VRT. De Radio 2-programma’s De madammen, Spits en De week van Harald dragen bij vanuit de DDT-cel, maar ook Generation M op MNM geeft vaker aandacht aan nepberichten of misleidende informatie.
Sinds kort werd ook een duurzame samenwerking opgezet tussen de DDT-cel en RTBF-factchecker Grégoire Ryckmans. VRT NWS en RTBF overleggen wekelijks en wisselen research uit.
